SONGMOI.VN: TRẺ HỌC KỸ NĂNG SỐNG: KHÔNG CÓ LỨA TUỔI NÀO LÀ SỚM

Trẻ học kỹ năng sống: Không có lứa tuổi nào là sớm

Minh Minh 6:0 5/4/2017

Kỹ năng sống chứ không phải kiến thức văn hóa là điều cha mẹ cần trang bị cho con sớm nhất, trước nhất. Bởi đa phần các vụ xâm hại, lạm dụng tình dục đều xảy ra với những đứa trẻ thiếu kỹ năng sống, không biết nhận diện và ứng phó với người lạ xấu xa.

Không chỉ giúp trẻ dễ hòa nhập với môi trường, tương tác với người khác, kỹ năng sống còn cung cấp các kiến thức ứng biến, xử lý vấn đề, có ý nghĩa quan trọng trong phòng ngừa tình trạng xâm hại tình dục trẻ em.

Theo nghiên cứu của Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm (nay là Tổng cục Cảnh sát), Bộ Công an, trong số các vụ xâm hại trẻ em, nạn nhân thường là những em có hoàn cảnh khó khăn, sống lang thang hoặc sống trong các môi trường không thuận lợi như cha mẹ thường xuyên vắng nhà, nơi dân cư thưa thớt hoặc nhiều tệ nạn xã hội... Và kỹ năng sống được coi là một trong những yếu tố để hạn chế nguy cơ trẻ bị xâm hại, lạm dụng tình dục.

Phóng viên tạp chí Sống Mới đã gặp gỡ và trò chuyện cùng chị Hoàng Bích Thu, người có 5 năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực tập huấn, đào tạo kỹ năng sống cho trẻ em, trong đó có kỹ năng phòng chống bạo lực. Hiện tại, chị Hoàng Bích Thu đảm nhiệm vị trí trợ lý Tổng giám đốc Công ty Cổ phần giáo dục và truyền thông Việt Nam Thành Công.

Xin chào chị Hoàng Bích Thu và cảm ơn chị đã nhận lời phỏng vấn của tạp chí Sống Mới. Như chị đã biết, thời gian gần đây vấn đề ấu dâm, xâm hại trẻ em được phản ánh rất nhiều trên truyền thông. Dưới góc độ cá nhân, chị đánh giá thế nào về nạn ấu dâm và ảnh hưởng của nó tới trẻ nhỏ?

Đầu tiên tôi phải khẳng định ấu dâm là tội ác. Trẻ bị xâm hại tình dục không những phải chịu tổn thương về thể xác mà còn gây sang chấn về tinh thần kéo dài. Có một thực tế đáng buồn là do thiếu hiểu biết nên rất nhiều người thậm chí còn xa lánh, hắt hủi, kỳ thị nạn nhân, khiến nạn nhân suy sụp thậm chí tìm đến cái chết.

Theo chị, đâu là những nguyên nhân khiến trẻ dễ trở thành đối tượng nguy cơ của kẻ ấu dâm?

Nạn ấu dâm hiện nay bị ảnh hưởng rất lớn bới 3 yếu tố như sau:

- Yếu tố thứ nhất: Thiếu sự giáo dục và quan tâm đúng mức.

- Yếu tố thứ 2: Ảnh hưởng bởi phim ảnh, ấn phẩm đồi trụy.

- Yếu tố thứ 3: Môi trường sống không lành mạnh.

Vì vậy, điều đầu tiên là cần giáo dục giúp các em nhận thức đúng về xâm hại, các biểu hiện, cách thức phòng chống càng sớm càng tốt. Bố mẹ cần hướng dẫn con em mình khai thác sử dụng công cụ thông tin lành mạnh, tránh xa những môi trường có nguy cơ cao.

Dưới góc độ cá nhân, chị có cho rằng những hành động vô tình của cha mẹ như khoe ảnh lộ vùng kín của con, tiết lộ thông tin cá nhân... lên mạng sẽ đẩy trẻ vào nguy cơ bị xâm hại? Ngoài những điều đó ra thì còn hành động nào mà cha mẹ có thể lỡ đẩy con vào nguy hiểm mà không biết?

Mạnh xã hội là nơi công cộng và chúng ta cần tôn trọng những chuẩn mực công cộng. Khoe ảnh lộ vùng kín của con trên mạng cũng giống như cho con đi vệ sinh ngoài đường, vỉa hè... điều này vi phạm 1 trong 5 cảnh báo xâm hại đó là cảnh báo nhìn. Cùng với việc check-in, lộ thông tin cá nhân, trường lớp... vô hình chung phụ huynh đã tiếp tay cho những kẻ xâm hại. Ngoài ra, những trò đùa quá mức như sờ vùng kín, thơm vùng kín của con, cù ki, tụt quần, thay quần áo trước mặt con, thay quần áo cho con nơi công cộng, nơi đông người... cũng là những hành vi gây nguy hiểm cho các con.

Giảng viên Hoàng Bích Thu - Trợ lý Tổng Giám Đốc Việt Nam Thành Công

Để bảo vệ trẻ em khỏi bị xâm hại và bạo lực trong gia đình, cha mẹ cần làm gì và nên chú ý những gì, thưa chị?

Vai trò của cha mẹ là vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ trẻ khỏi xâm hại. Trao đổi về vấn đề tình dục với con cái là một việc khó khăn của các bậc cha mẹ. Nhưng để bảo vệ con và giúp con có khả năng tự bảo vệ mình, cha mẹ phải cho trẻ học về tình dục dù muốn hay không. Kẻ xâm hại thường lợi dụng sự thiếu hiểu biết của trẻ về tình dục để thực hiẹn hành vi phạm tội của mình. Tùy vào lứa tuổi và các giai đoạn phát triển của trẻ, cha mẹ có thể dạy cho con những nội dung phù hợp.

Từ 0 - 3 tuổi, bố mẹ đã nên dạy con nhận biết và gọi tên chính xác những bộ phận trên cơ thể, kể cả bộ phận sinh dục, giúp con biết phân biệt phần riêng tư và phần không riêng tư, dạy con về khác biệt giới, các giới tính trong xã hội.

Giai đoạn 3 - 6 tuổi con cần biết: Chức năng các bộ phận cơ thể, bao gồm cả bộ phận sinh dục; Phân biệt đụng chạm an toàn và không an toàn; Giới và xã hội.

Trong độ tuổi từ 6 - 9, các con đã nên biết: Thông tin cơ bản về sinh sản; Dậy thì; Các xu hướng tình dục khác nhau.

Còn từ 9 - 12 tuổi, các con phải biết thế nào là tình dục và tình dục an toàn; Sự khác nhau giữa tình yêu và tình dục, có nên phát sinh tình dục khi không có tình yêu... Cha mẹ cũng có thể gợi ý cho con các kênh thông tin phù hợp để tìm hiểu về tình dục.

Đồng thời cha mẹ cần dạy con 5 cảnh báo nguy hiểm để nhận diện thủ phạm: nhìn, nói, sờ, bắt cóc, ôm. Có 3 bước cần phải hành động ngay khi thấy những cảnh báo trên: Dừng lại, rời bỏ, chia sẻ. Ngoài ra cùng chơi trò chơi bí mật tốt, bí mật xấu, các tình huống nguy hiểm để con có nhận thức đúng đắn.

Chị có nghĩ cho trẻ ở tuổi mầm non học kỹ năng sống là quá sớm hay không?

Như tôi đã phân tích ở trên, chưa bao giờ là sớm để học kỹ năng sống cả. Kỹ năng sống là kỹ năng phải học tập suốt đời để trẻ có thể tự tin xử lý tình huống, nâng cao cảnh giác và tự bảo vệ được mình những khi cha mẹ vắng mặt hoặc biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ cần thiết.

Trong chương trình học kỹ năng phòng chống bạo lực mà chị đang tham gia tổ chức, các bé sẽ được tham gia các hoạt động gì?

Thông qua những trò chơi, thước phim, tình huống trải nghiệm, câu hỏi thảo luận các em sẽ được học và nhận thức chính xác về xâm hại, biết được đầy đủ về các bộ phận trên cơ thể, những đụng chạm an toàn và không an toàn, những cảnh báo khi có dấu hiệu bị xâm hại, những công thức, nguyên tắc ứng phó phòng ngừa…

Ví dụ như 5 dấu hiệu cảnh báo xâm hại; Quy tắc “No - Go - Tell” (Nói không, từ chối những hành vi xâm hại - Rời bỏ - Chia sẻ với người tin cậy); Bí mật tốt và bí mật xấu; Quy tắc quần lót; Quy tắc bàn tay và một số kỹ năng thoát hiểm khác.

Vậy trong các lớp học đó, có em nào từng là nạn nhân của ấu dâm không thưa chị? Những em đó có được học ở một lớp riêng biệt hay học chung với các bạn khác?

Chúng tôi không có lớp học dành riêng cho trẻ em bị ấu dâm. Tuy nhiên trong các lớp học của chúng tôi đã từng có những em bị lạm dụng tham gia. Theo đánh giá của chúng tôi, sau khóa học, các em đó đã có chuyển biến về tâm lý theo chiều hướng tốt đẹp hơn.

Có học viên nào trong các lớp học kỹ năng sống gây ấn tượng mạnh nhất cho chị không?

Trong một lớp học gần đây, có mẹ con cố bé bán kẹo cao su đã gây ấn tượng rất mạnh cho tôi. Hôm đó, cô bé bước vào lớp học, trông rất gọn gàng, sạch sẽ, có nụ cười thật trong sáng, nhưng phía trước ngực đeo một rổ kẹo cao su. Trong lớp học, cô bé rất tập trung và khá mạnh dạn.

Đến cuối giờ học, có một phụ huynh dắt theo một đứa con nhỏ lên bục giảng xin số điện thoại và hỏi một số lịch học. Qua trao đổi thì tôi được biết bé gái đeo rổ kẹo cao su trước ngực là con gái lớn của chị. Chồng chị mất từ lúc chị đang mang thai cháu thứ hai. Chị ở Hà Đông, gia cảnh thuộc diện hộ nghèo nên ba mẹ con phải đi bán kẹo cao su dạo để nuôi nhau.

Tuy nhiên khi biết có lịch đào tạo kỹ năng phòng chống xâm hại thì chị quyết định nghỉ bán một buổi hàng, đưa các con lên xe bus, vượt 16 cây số để tham gia lớp học. Hôm đó chị chị tâm sự: Dù vất vả đến mấy em cũng không để con em thất học, lớp tới (ngày 26/3 tổ chức tại Hội phụ nữ Hà Nội, số 7 Tôn Thất Thuyết và ngày 2/4 tổ chức tại Hà Đông) em lại cho con tham gia, ở đó gần hơn, em đi lại cũng tiện”.

Đúng là chúng ta không có quyền chọn hoàn cảnh sống nhưng chúng ta có quyền chọn thái độ sống. Nhìn nụ cười, ánh mắt của ba mẹ con họ tôi thấy được nghị lực và khát vọng sống mãnh liệt trong đó.

Cũng chính từ các lớp học, chúng tôi thu hoạch được bài học lớn là tinh thần, nghị lực sống của nhiều em học sinh. Tinh thần ham học như vậy rất đáng được biểu dương, chia sẻ. Và tinh thần đó cũng truyền thêm cho tôi những động lực để tiếp tục theo đuổi đam mê, sứ mệnh của mình.

Sau mỗi khóa học, chị đánh giá thế nào về mức độ nhận thức và khả năng ứng biến trước các tình huống của trẻ nhỏ?

Bằng phương pháp học tập qua trải nghiệm nên 100% học viên của chúng tôi đều có thay đổi tích cực sau khóa học, những bảng thu hoạch sau khóa học của các học viên là minh chứng rõ rệt nhất để khẳn định điều đó.

Tuy nhiên để trẻ có thể áp dụng kỹ năng nhuần nhuyễn, dễ dàng ứng phó với mọi tình huống thì cần sự hỗ trợ rất lớn từ cha mẹ. Cha mẹ cần là người bạn tâm giao và hướng dẫn con rèn luyện mỗi ngày.

Không chỉ hướng dẫn các em học sinh, chúng tôi còn có những chuyên đề dành cho cha mẹ, giúp cha mẹ hiểu rõ con mình hơn, giúp phát huy những tiềm năng sẵn có của con, giúp con vượt mọi thử thách trong cuộc sống.

Cảm ơn chị vì những chia sẻ rất hữu ích vừa rồi. Xin chúc chị sức khỏe và thành công!